Παιδί και Ίντερνετ

Το διαδίκτυο (και η τηλεόραση) είναι ένα δεδομένο της σύγχρονης κοινωνίας που έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο:

1. – ενημερωνόμαστε, αναζητούμε πληροφορίες και γνώσεις
2. – επικοινωνούμε με τους άλλους
3. – κάνουμε σχέσεις
4. – εργαζόμαστε
5. – διασκεδάζουμε
6. – καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας

Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το διαδίκτυο και ευρύτερα με την τεχνολογία της οθόνης μέσω:

1. – Των γονιών τους και των διαφόρων συσκευών που χρησιμοποιούν εκείνοι: τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο, τάμπλετ, υπολογιστής.
2. – Των συνομηλίκων με τους οποίους ανταλλάσσουν πληροφορίες.
3. – Του σχολείου, όπου παίρνουν μια γενικότερη εικόνα του κόσμου από αυτήν που τους προσφέρουν οι γονείς.

Οδηγίες της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής (2016)

1.  Από τους γονείς και τις διάφορες συσκευές που χρησιμοποιούν εκείνοι: τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο, τάμπλετ, υπολογιστής
2. Από τους συνομηλίκους με τους οποίους ανταλλάσσουν πληροφορίες
3. Από το σχολείο, όπου παίρνουν μια γενικότερη εικόνα του κόσμου από αυτήν που του προσφέρουν οι γονείς

Μειονεκτήματα του διαδικτύου και της τηλεόρασης:

1. – Το πλήθος της πληροφορίας και η ταχύτητα στην μετατόπιση της προσοχής δυσκολεύει την απομνημόνευση και την σύνθεση των πληροφοριών.
2. – Οι αισθήσεις κατακλύζονται και ο χρήστης είναι κατά κανόνα παθητικός (εκτός από τις πλατφόρμες επικοινωνίας και προσωπικής έκφρασης).
3. – Δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για τη δυνατότητα σκέψης και συλλογισμού.
4. – Παραπλανητική αίσθηση γνώσης ή επικοινωνίας.

Η υπερβολική έκθεση μπορεί να συμβάλλει στον περιορισμό ενδιαφερόντων και ασχολιών που είναι ζωτικής σημασίας για ένα παιδί:

1. – Το παιχνίδι που για τα παιδιά είναι το κατ’ εξοχήν μέσο καλλιέργειας της σκέψης και διαχείρισης των βιωμάτων.
2. – Την κοινωνικότητα μέσω της οποίας το παιδί μαθαίνει να εκφράζεται και να διαχειρίζεται την ματαίωση, τον ανταγωνισμό και την συνεργασία.
3. – Την ανάπτυξη ενδιαφέροντος για τον κόσμο και τα πράγματα γύρω του (βιωματική γνώση).
4. – Την καλλιέργεια των συναισθηματικών δεσμών μέσα στην οικογένεια.
5. – Το ενδιαφέρον για την τέχνη, το διάβασμα κλπ.

Τι γοητεύει τα παιδιά (και τους μεγάλους) στο ίντερνετ:

1. – Η δυνατότητα να ξεχαστούν από δύσκολες σκέψεις και συναισθήματα.
2. – Οι ταινίες/κινούμενα σχέδια κλπ. προσφέρουν πρότυπα ταύτισης.
3. – Η δυνατότητα να παίζουν “κρυφτό”. Στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί κάποιος να έχει ψευδώνυμο, να υποκριθεί ότι είναι αγόρι εάν είναι κορίτσι, ότι είναι πιο μικρός ή πιο μεγάλος. Τα παιδιά (ή οι έφηβοι) μπορούν έτσι να κρύψουν ιδιότητες για τις οποίες αισθάνονται μειονεκτικά ή να δοκιμάσουν ταυτότητες που τους φαίνονται ελκυστικές.
4. – Βρίσκουν προσοχή: μπορούν να βρουν σε κάθε στιγμή κάποιον για να παίξουν, να μιλήσουν, να μοιραστούν πράγματα.
5. – Μπορούν να ελέγξουν την απόσταση σε μια σχέση. Στο δίκτυο μπορεί κάποιος να σχετιστεί ή να αποχωρήσει με ένα κλικ. Μπορεί να διακόψει την επικοινωνία χωρίς να δικαιολογηθεί.

Για τους γονείς, ένα παιδί μπροστά στον υπολογιστή είναι μόνο, αλλά αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια: δεν είναι μόνο, επικοινωνεί.

Το ζήτημα της βίας στις εικόνες, τις ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια:

Η βία, ως θέαμα, και πολύ περισσότερο ως βίωμα, μπορεί να έχει, σχηματικά, 3 πιθανές αντιδράσεις:

1. – Την ταύτιση με τον επιτιθέμενο συνοδευόμενη από τάση επιβολής προς τους άλλους με ή χωρίς χρήση βίας.
2. – Την ταύτιση με το θύμα, και μια αντίστοιχη τάση θυματοποίησης.
3. – Την ταύτιση με τον “τρίτο”, αυτόν που θα προσπαθήσει να επιβάλλει την δικαιοσύνη ή να συμβιβάσει τα πράγματα.

Σε γενικές γραμμές, ένα παιδί δεν είναι βίαιο εξαιτίας των παιχνιδιών αλλά κυρίως εξαιτίας της βίας που έχει βιώσει στο περιβάλλον του και, δευτερευόντως, λόγω της δυσκολίας να αποδεχτεί την ματαίωση και της απουσίας ορίων στον τρόπο που το παιδί εκφράζει τη δυσαρέσκεια και τον θυμό του.

Ίντερνετ/Τηλεόραση: Πρόβλημα ή λύση;

Η υπερβολική έκθεση σε οθόνες μπορεί να συμβάλλει στις δυσκολίες του παιδιού ή και να είναι μια λύση για τους γονείς που δυσκολεύονται να διαχειριστούν την διαρκή φασαρία των παιδιών και την δική τους κούραση.

Κυρίως όμως αποτελεί σύμπτωμα:

1. – Της ευκολίας με την οποία ένα παιδί μπορεί να ησυχάσει μπροστά σε μια οθόνη.
2. – Της αδυναμίας του παιδιού να παίξει με τρόπο ενεργητικό και να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του.
3. – Της δυσκολίας του να επικοινωνήσει με τους άλλους, γονείς και συνομηλίκους, και να διαχειριστεί αυτές τις σχέσεις με τρόπο ικανοποιητικό.

Πώς να μιλήσεις σε ένα παιδί για τον υπολογιστή/κινητό

Ανοίξτε τη συζήτηση (σε τι χρησιμεύει, πως το χρησιμοποιείται εσείς, πως το χρησιμοποιεί το παιδί).

• Θέστε κανόνες (αποδεκτές – μη αποδεκτές ιστοσελίδες, άδεια πριν κατεβάσουν κάποια νέα εφαρμογή, ορίστε τις ρυθμίσεις ασφαλείας του προφίλ μαζί του).
• Αποδεχτείτε ότι δεν μπορείτε να ελέγχετε πάντα τις κινήσεις του παιδιού σας στο διαδίκτυο.
• Συμβουλεύστε τους να μην μοιράζονται το συνθηματικό τους.
• Θέστε ηλικιακά όρια στις συσκευές που χρησιμοποιούν τα παιδιά.
• Γονικός έλεγχος στον υπολογιστή ή την ταμπλέτα:

1. – Τα προγράμματα γονικού ελέγχου δεν μπορούν να προστατεύσουν 100% το παιδί από την έκθεση σε ακατάλληλες εικόνες.
2. – Είναι σημαντικό να ενημερώσουμε το παιδί για την εγκατάσταση του φίλτρου και να του εξηγήσουμε γιατί (προστασία, όχι έλεγχος).
3. – Είναι σημαντικό να πούμε στο παιδί ότι μπορεί να συναντήσει εικόνες σοκαριστικές και ότι εάν συμβεί αυτό, πρέπει να το αναφέρει.

Σημαντικές ερωτήσεις προς τα παιδιά σε σχέση με τον υπολογιστή

1.  Ποια είναι η αγαπημένη σου ιστοσελίδα/ εφαρμογή/ βιντεοπαιχνίδι; Τι κάνεις εκεί;
2. Τι ιστοσελίδες/ εφαρμογές κλπ. Χρησιμοποιούν οι φίλοι σου αυτό τον καιρό;
3. Έχει επικοινωνήσει ποτέ κάποιος που δεν γνωρίζεις; Εάν ναι, τι ήθελαν; Εσύ τι έκανες;
4. Έλαβες ποτέ μήνυμα από κάποιον που σε αναστάτωσε; Πως αντέδρασες;
5. Ανησυχείς ότι κάποιος θα διαβάσει πράγματα που έχουν γράψει άλλοι για σένα που δεν είναι αλήθεια;
6. Μιλάς διαδικτυακά με κάποιον που δεν είναι στο σχολείο σου;

Χρήσιμο να θυμάστε:

1. Η γενιά μας βίωσε το πέρασμα από την αναλογική στην ψηφιακή τεχνολογία. Τα παιδιά μας γεννήθηκαν στην ψηφιακή εποχή. Ως γονείς, δεν έχει νόημα να απορρίπτουμε την μία εις όφελος της άλλης αλλά να δίνουμε αξία και στις δύο, διακρίνοντας εξίσου κινδύνους και οφέλη.
2. Είναι σημαντικό το παιδί να αισθάνεται άνετα και στους δυο κόσμους, τον ψηφιακό και τον πραγματικό.
3. Η οριοθέτηση ως προς τον χρόνο έκθεσης πρέπει να ξεκινάει νωρίς.
4. Τα όρια πρέπει να εξηγούνται και να υπάρχουν εναλλακτικές δραστηριότητες που το παιδί μπορεί να βρει ενδιαφέρουσες. Η απαγόρευση βιώνεται ακόμα περισσότερο τιμωρητικά όταν δεν υπάρχουν άλλες ελκυστικές επιλογές.
5. Η υπερβολική έκθεση στην τηλεόραση ή το διαδίκτυο είναι συνήθως το σύμπτωμα και όχι το πρόβλημα.
6. Τα παιδιά που βλέπουν την περισσότερη τηλεόραση ή απασχολούνται υπερβολικά στον υπολογιστή είναι είτε εκείνα που οι γονείς κάνουν το ίδιο, είτε εκείνα που δεν έχουν αρκετή προσοχή και δεν έχουν βρει τρόπους να αναπτύξουν το ενδιαφέρον τους για τον κόσμο και τους ανθρώπους μέσα από το παιχνίδι και την επικοινωνία.
7. Η γνώση και η κατανόηση είναι βιωματική. Ο υπολογιστής μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο ή μια εύκολη λύση για διασκέδαση. Δεν υποκαθιστά όμως τον δάσκαλο ούτε μπορεί να διδάξει δεξιότητες που μαθαίνονται μέσα από την ζωντανή σχέση με τους συνομηλίκους.

Συμβουλές προς τους γονείς:

1. Δείξτε ενδιαφέρον για την ενασχόληση του παιδιού σας με το διαδίκτυο. Μιλήστε μαζί του για αυτό ή αφήστε το να σας δείξει.
2. Να είστε ειλικρινείς ως προς τον γονικό έλεγχο. Μιλήστε στο παιδί για τις εικόνες από τις οποίες θέλετε να το προστατεύσετε.
3. Να είστε ξεκάθαροι και σταθεροί στην οριοθέτηση. Προωθείστε την ικανότητα αυτορρύθμισης, συνοδεύοντας την οριοθέτηση με την παραχώρηση ελευθεριών και με συμμετοχή του παιδιού στη συζήτηση για τα όρια.
4. Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια. Οι εξηγήσεις για τους κινδύνους της υπερέκθεσης στις οθόνες είναι χρήσιμες αλλά δεν αρκούν. Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει ενδιαφέροντα και ασχολίες εκτός οθόνης μέσα και έξω από το σπίτι.
5. Εάν αντιληφθείτε μια προβληματική σχέση του παιδιού με το διαδίκτυο, διερευνήστε τη γενικότερη εικόνα του παιδιού. Η επιμονή στην οριοθέτηση όταν ένα παιδί δυσκολεύεται σε αρκετές πλευρές της ζωής του, συμβάλλει στην χειροτέρευση της σχέσης με το παιδί.

Επιμέλεια: Σοφία Κακαβούλη