Το Άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων.
Το άγχος είναι φυσιολογικό σε στρεσογόνες κατάστασεις και λειτουργεί προστατευτικά/επικοδοιμητικά/θετικά για εμάς, καθώς μας κινητοποιεί, μας φέρνει σε ετοιμότητα προκειμένου να εκτελέσουμε ένα στόχο, να «παλέψουμε» για κάτι ή να προστατευτούμε από ένα κίνδυνο που μας απειλεί. Το άγχος διακρίνεται σε θετικό όταν:
- Όταν το έχουμε σπάνια (η δυσφορία δηλαδή που βιώνει το άτομο δεν γίνεται μια μόνιμη κατάσταση) και σε περιορισμένο βαθμό (διαρκεί δηλαδή όσο διαρκεί και η συγκεκριμένη περίσταση που βιώνουμε ή καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε).
- Όταν δεν επηρεάζει την λειτουργικότητα μας στην καθημερινότητα. Δεν μας ακινητοποιεί.
- Όταν νιώθουμε ότι μπορούμε να το ελέγξουμε.
Η Εφηβεία είναι πράγματι μια στρεσογόνος περίοδος που επηρεάζει συναισθηματικά τους εφήβους, αφού συμβαίνουν πολλές αλλαγές σε πολλά επίπεδα ( βιο-σωματικό, γνωστικό, κοινωνικό επίπεδο). Όλες αυτές οι αλλαγές και οι δυσκολίες που αυτές φέρνουν, μαζί με τις απαιτήσεις των σχολικών εξετάσεων, προκαλούν άγχος στους εφήβους.
Πιο συγκεκριμένα:
- Πλημμυρίζονται από δυσλειτουργικές σκέψεις (π.χ. «και αν αποτύχω;», «δεν θυμάμαι τίποτα», «είμαι άχρηστος»)
- Αυτές οι σκέψεις προκαλούν συναισθήματα όπως είναι η νευρικότητα, ο θυμός, η ευσυγκινησία, η ανησυχία, ο φόβος και η απογοήτευση.
- Συχνά, λόγω του άγχους, οι έφηβοι μπορεί να αισθάνονται κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, βγάζουν δερματικά εξανθήματα ή παρουσιάζουν διαταραχές διατροφής.
- Όλα τα παραπάνω δυσκολεύουν τους εφήβους να συγκεντρωθούν, μπλοκάρει η μνήμη τους και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Συμβουλές προς τους γονείς
Οι γονείς μπορούν να στηρίξουν τους εφήβους να αντιμετωπίσουν τη δύσκολη περίοδο των εξετάσεων και να διαχειριστούν πιο λειτουργικά τα συναισθήματα αυτής της περιόδου.
- Είναι σημαντικό οι γονείς να φροντίσουν τον οργανισμό των εφήβων μέσα από μια καλή διατροφή, ξεκούραση αλλά και καλό ύπνο.
- Παροτρύνετε τους εφήβους στην φυσική άσκηση καθώς η σωματική ευεξία βοηθά στην μείωση άγχους.
- Εξασφαλίστε ένα ήρεμο και χωρίς εντάσεις περιβάλλον για να διαβάζουν.
- Ακολουθείτε τους χρόνους των εφήβων. Δηλώστε την διαθεσιμότητα και την συμπαράστασή σας αλλά δώστε χώρο στους εφήβους να ζητήσουν οι ίδιοι αν κάτι χρειάζονται.
- Αποφύγετε να παρέμβετε στον τρόπο διαβάσματος των εφήβων, αποφύγετε να κάνετε σχόλια για το πότε θα κάνουν διάλειμμα. Το κάθε παιδί έχει τους δικούς του ρυθμούς και τους ξέρει πολύ καλά το ίδιο.
- Επιβραβεύεστε την προσπάθεια και ενθαρρύνετε εποικοδομητικά τη συνέχειά της.
- Ενθαρρύνετέ τους να εκφράζουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τις αγωνίες και τους φόβους τους. «Απαντήστε» σε αυτούς τους φόβους, συνδιαμορφώνοντας ένα πλάνο για το πώς θα κινηθούν σε όλες τις πιθανές καταστάσεις. Βοηθάει να γνωρίζουν τις άλλες επιλογές που έχουν και ότι πράγματι υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές λύσεις για τις σπουδές και την επαγγελματική σταδιοδρομία.
- Μην μεταδίδετε το δικό σας άγχος στους εφήβους. Χρειάζεται να διαχωρίσετε τον εαυτό σας από την διαδικασία των εξετάσεων. Αποφύγετε εκφράσεις όπως «δίνουμε εξετάσεις», «έχουμε διάβασμα». Οι εξετάσεις αφορούν το παιδί (εκείνο αξιολογείται και όχι εσείς). Οι παραπάνω εκφράσεις λειτουργούν σαν να ταυτίζεστε με τον έφηβο, (γίνεστε ένα) και αυτό προκαλεί πρόσθετο άγχος.
- Επιδιώξτε να έχετε παράλληλα και την δική σας προσωπική ζωή. Έτσι δίνετε το μήνυμα ότι η προσωπική σας ευτυχία δεν εξαρτάται από το αν ο έφηβος θα αποδώσει καλά στις εξετάσεις.
- Αναγνωρίστε την ανάγκη των εφήβων για εξόδους και άλλες δραστηριότητες που τους ευχαριστούν, τους χαλαρώνουν και τους κάνουν να γελούν. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει χρόνος αποσυμπίεσης.
- Μια ακόμη σημαντική βοήθεια που μπορείτε να δώσετε, είναι η επιβεβαίωση πως ό,τι και αν καταφέρει ο έφηβος και όπως και αν έρθουν τα πράγματα, εκείνος θα εξακολουθεί να είναι αποδεκτός και αγαπητός, από εσάς, για αυτό που είναι και αυτό που μπορεί.
- Είναι καίριο να μην ταυτίζεται η επιτυχία ή αποτυχία στις εξετάσεις με την προσωπικότητα και προσωπική αξία.
- Είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε στον έφηβο ότι η εισαγωγή σε κάποια σχολή δεν εξασφαλίζει ταυτόχρονα επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία, επαγγελματική καταξίωση και ευτυχία.
- Μην ταυτίζεται την αποτυχία με την καταστροφή της μελλοντικής πορείας των εφήβων. Η αποτυχία είναι κομμάτι της ζωής. Για να μπορέσει ο έφηβος να διαχειριστεί μια αποτυχία, χρειάζεται πρώτα εσείς οι ίδιοι να την έχετε αποδεχτεί.
- Αναγνωρίστε τα θετικά χαρακτηριστικά και τις ικανότητές τους και αποφύγετε συγκρίσεις (π.χ. με αδέλφια ή με τον εαυτό σας) και απειλές (π.χ. «αν δεν περάσεις, δεν θα πας διακοπές»)
- Εστιάστε στο «εδώ και τώρα» και αποφύγετε σχόλια για το τι δεν έκανε ο έφηβος, κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς, ή για το τι έπρεπε να κάνει. Εμπιστευτείτε τους εφήβους, τις ικανότητες τους και την προσπάθεια που καταβάλλουν.
- Αποφύγετε να προβάλλετε στον έφηβο δικές σας επιθυμίες και όνειρα και βοηθήστε τον να προσδιορίσει τα δικά του όνειρα και τις δικές του προσδοκίες (πώς προβάλλει τον εαυτό του στο μέλλον).
Επιμέλεια: Σοφία Κακαβούλη