ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Η πρώτη «κοινωνία» στην οποία εισαγόμαστε και γινόμαστε μέλη. Δεν είναι μια στατική οντότητα αλλά ένα δυναμικό-ζωντανό σύστημα, που αποτελείται από γονείς και παιδιά. Δίπλα στο «εμείς» που αποτελεί το κάθε παιδί με τους γονείς του, υπάρχει το «εμείς», το οποίο δημιουργείται από τη ομάδα των παιδιών.
Το κάθε μέλος του συστήματος ακολουθεί την προσωπική του πορεία εξέλιξης, η οποία όμως επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις επιδράσεις που δέχεται το άτομο από κάθε μέλος της οικογένειας και όλοι μαζί από το κοινωνικό περίγυρο. Αναμφισβήτητα οι γονείς μας, ασκούν καταλυτική επίδραση στην ψυχοσυναισθηματική μας ανάπτυξη και διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας. Ωστόσο, πέρα από τους γονείς, η παρουσία των αδελφών διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στην δόμηση της προσωπικότητάς μας, μέσω των πολλαπλών κυκλικών αλληλεπιδράσεων.
ΛΟΓΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ Η ΑΔΕΛΦΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ
- Πρόκειται για την μακροβιότερη σχέση στη ζωή ενός ατόμου. Τα αδέλφια, “μας συντροφεύουν από την αυγή της προσωπικής μας ιστορίας μέχρι το αναπόφευκτο σούρουπο”, καθώς συνήθως έχουν κοντινές ηλικίες με την δική μας και μεγαλώνουμε παράλληλα. Ένας αδελφός/ή ποτέ δεν θα πάψει να υπάρχει ως αδελφός/ή λόγω των δεσμών αίματος (ταυτόσημος γενετικός κώδικας) που μας συνδέουν μαζί του, σε αντίθεση με ένα φίλο, ο οποίος όταν αποφασίσει ή αποφασίσουμε την λήξη αυτής της σχέσης, έχει πάψει να υφίσταται ως φίλος και καμία σχέση δεν ενώνει τα δυο μέρη.
- Τα αδέλφια = «οικογενειακό μας δέντρο», μια σχέση που δεν ξεριζώνεται, ένα συστατικό της ζύμωσής μας. Τα αδέλφια μεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον (=κοινούς τόπους που δημιουργεί η ζωή στο ίδιο σπίτι), μοιράζονται τους ίδιους γονείς αλλά και κοινές αναμνήσεις και παρόμοιες εμπειρίες.
- Τα αδέλφια έχουν έρθει αντιμέτωπα με κάθε πλευρά του χαρακτήρα μας και μας κατανοούν όσο λίγοι άνθρωποι του περιβάλλοντός μας. Έχουν βαθιά γνώση του «ποιοί είμαστε», της ολότητάς μας. Μεταξύ αδελφών δεν υπάρχει τίποτα που να μην επιτρέπεται να ειπωθεί, δεν υπάρχει λόγος υπεκφυγών. Η αδελφική σχέση είναι αυθεντική, ειλικρινής. Ο αδελφός/ή αμφισβητεί, απορρίπτει, μαλώνει, συμβουλεύει.
- Το υποσύστημα των αδελφών είναι το πρώτο «κοινωνικό εργαστήριο», στο οποίο τα παιδιά μπορούν να πειραματιστούν με τις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα σε συνομήλικους. Οι εμπειρίες και οι ανταλλαγές μεταξύ αδελφών βοηθάνε το άτομο στην λειτουργία του και στην προσαρμογή του σε άλλες εξωοικογενειακές ομάδες π.χ. ομάδα συμμαθητών, φίλων, συναδέλφων αργότερα κ.τ.λ.
ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΥΠΑΡΞΗΣ ΑΔΕΛΦΩΝ
- Τα παιδιά ακούγοντας τα μεγαλύτερα αδέλφια τους, π.χ. να διαβάζουν φωναχτά, να τραγουδούν, να κάνουν αστεία ή να δίνουν οδηγίες παρουσία τους, συνήθως μαθαίνουν να μιλάνε και να αναπτύσσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες γρηγορότερα.
- Επειδή τα αδέλφια περνάνε πολύ χρόνο μαζί, είναι οι πρώτοι φίλοι και σύντροφοι στο παιχνίδι, μοιράζονται τις παιδικές τους φαντασιώσεις, με αποτέλεσμα να μαθαίνουν το ένα από το άλλο και να επηρεάζεται η κοινωνική και γνωστική τους ανάπτυξη. Μαθαίνουν να μοιράζονται και να αναπτύσσουν τα δικά τους μοτίβα συναλλαγής για διαπραγματεύσεις, συνεργασίες και ανταγωνισμούς. Μαθαίνουν να βρίσκουν τη θέση και το ρόλο τους μέσα στην ομάδα. Το παιδί μαθαίνει να συναντά και να αποδέχεται τον άλλο, να σχετίζεται μαζί του και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα που του προκαλεί το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης.
- Ακόμη και μέσα από τις συγκρούσεις και την αντιπαλότητα, τα αδέλφια μαθαίνουν να ζυγίζουν τις δυνάμεις τους και να γνωρίζουν ως ποιο σημείο αντέχουν. Η σύγκριση των ικανοτήτων και δυνατοτήτων μεταξύ τους, βοηθάει το κάθε παιδί να χτίσει την αυτοεικόνα του και το ωθεί στο να προσπαθεί να βελτιωθεί, να ανακαλύψει τις δικές του προσωπικές κλίσεις και να τις καλλιεργήσει. Tα αδέλφια βοηθούν να δημιουργήσουμε την βάση των διαπροσωπικών μας δεξιοτήτων. Όταν έχεις μάθει να τσακώνεσαι και να τα βρίσκεις στο παιδικό δωμάτιο, σου είναι πιο εύκολο να συναναστρέφεσαι με άλλα παιδιά στην παιδική χαρά, στο σχολείο, στις σπουδές, στην δουλειά. Ακόμα και αν είχες έναν αδελφό/ή ανταγωνιστικό ή βίαιο, μαθαίνεις από νωρίς να αντιμετωπίζεις τέτοιες καταστάσεις στην ζωή.
- Επομένως, τα αδέλφια είναι από τους πρώτους καθρέφτες της ζωής μας. Στα μάτια τους διαβάζουμε πληροφορίες για εμάς, για το «ποιοι είμαστε», «πώς δείχνουμε» κ.τ.λ.
- Επιπλέον, παιδιά που μεγαλώνουν με μεγαλύτερα αδέλφια παρατηρούν και μιμούνται την συμπεριφορά που εκδηλώνουν τα αδέλφια τους στα πλαίσια των κοινωνικών συναλλαγών, επειδή συχνά βρίσκονται και τα ίδια αντιμέτωπα με παρόμοιες καταστάσεις και περιβάλλοντα. Και ενώ οι γονείς είναι καλύτεροι στο να διδάξουν στο παιδί τους κανόνες πειθαρχίας και κανόνες, επιτρεπτής και μη, «επίσημης» κοινωνικής συμπεριφοράς (π.χ πώς να ενεργούν σε δημόσιους χώρους, πώς να μην φέρουν τον εαυτό τους σε δύσκολη θέση κατα τη διάρκεια του φαγητού κ.τ.λ.), τα αδέλφια είναι καλύτεροι δάσκαλοι-πρότυπα πιο «ανεπίσημων» συμπεριφορών (π.χ πώς να ενεργούν στην παιδική χαρά, στο σχολείο, στο δρόμο ή πιο σημαντικό πώς να δείχνουν «άνετα» με τους φίλους τους) που αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος των καθημερινών εμπειριών ενός παιδιού.
- Τα αδέλφια είναι οι πρώτοι μας σύμμαχοι απέναντι στους μεγάλους, μας προστατεύουν και τους προστατεύουμε, όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά (π.χ. έχουμε κάνει κάποια ζημιά), όταν οι γονείς τσακώνονται ή χωρίζουν. Στρέφονται το ένα στο άλλο για συμπαράσταση και φροντίδα με αποτέλεσμα να αμβλύνεται το αίσθημα μοναξιάς και ανασφάλειας.
- Δίνονται πληροφορίες για το άλλο φύλλο (σε περίπτωση που τα αδέλφια είναι διαφορετικού φύλλου), για το μυστήριο των κοριτσιών και τον γρίφο των αγοριών.
- Ο Bowen (ψυχίατρος-πρωτοπόρος στην οικογενειακή θεραπεία μέσω της συστημικής προσέγγισης), αναφέρει ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που τα άτομα αναπτύσσουν επηρεάζονται άμεσα από τη σειρά γέννησης που κατέχουν γιατί η σειρά γέννησης προκαθορίζει, συνήθως, και ορισμένο ρόλο στην οικογένεια. Για παράδειγμα, οτιδήποτε κάνει το πρωτότοκο παιδί αποτελεί κάτι «καινούργιο», μια ξεχωριστή εμπειρία και για το ίδιο αλλά και για τους γονείς του. Αυτή η «πρωτοπορία», έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να αποκτά αυτοπεποίθηση και να αναπτύσσει ηγετικές ικανότητες. Επιπλέον, τα μεγαλύτερα αδέλφια έχουν σχετικό πλεονέκτημα στο IQ και στην γλωσσική τους ικανότητα. Και αυτό γιατί έχουν δεχθεί full-time ενασχόληση από τους γονείς, μέχρι να γεννηθούν τα μικρότερα αδέλφια, με αποτέλεσμα να έχουν εξελίξει περισσότερο τον λόγο τους και πιθανώς το IQ τους.
Τα μεσαία αδέλφια εισπράττουν μόνο την βασική προσοχή των γονιών τους.
Γι’ αυτό τείνουν να επενδύουν περισσότερο στις φιλίες τους και να είναι λιγότερο συνδεδεμένα με την οικογένεια. Το αποτέλεσμα είναι να γίνονται πιο ανεξάρτητοι και δυναμικοί άνθρωποι.
Και τα μικρότερα αδέλφια είναι τα πιο έξυπνα. Είναι πιο ικανά σε ζητήματα μικροστρατηγικής, γιατί έχουν τον τρόπο να μπαίνουν στο μυαλό των άλλων και να τους γοητεύουν, επειδή είναι τα νεώτερα μέλη της οικογένειας. Όταν δεν μπορείς να επιβληθείς στους μεγαλύτερους για να πάρεις αυτό που θέλεις, μαθαίνεις να τους αφοπλίζεις με το να είσαι αστείος ή να έχεις καλύτερη διαίσθηση.
ΒΕΒΑΙΑ ΤΕΛΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ. ΟΠΩΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ «ΤΕΛΕΙΟΣ» ΠΑΤΕΡΑΣ Ή «ΤΕΛΕΙΑ» ΜΗΤΕΡΑ, ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ «ΤΕΛΕΙΑ» ΑΔΕΛΦΙΚΗ ΣΧΕΣΗ.
Ξεπεράστε την ειδυλλιακή εικόνα της οικογένειας, στην οποία όλοι είναι πάντα μονιασμένοι και αγαπημένοι. Στην αδελφική σχέση: αγάπη και μίσος, αποδοχή και ζήλια συνυπάρχουν. Ο αδελφός/ή εκτός από «όμοιος» είναι και «παρείσακτος». Εκτός από «φίλος», «σύντροφος στο παιχνίδι» είναι και «ανταγωνιστής» και «πηγή συναισθήματος ζήλιας».
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Το πρωτότοκο παιδί γεννιέται σε ένα περιβάλλον, όπου οτιδήποτε κάνει αποτελεί «κάτι καινούργιο», μια ολότελα ξεχωριστή εμπειρία για τους γονείς. Το μεγαλύτερο παιδί βιώνει μια «αποκλειστική σχέση» με τους γονείς του με περισσότερα ερεθίσματα. Νιώθει ιδιαίτερα σημαντικό, νιώθει σαν το μοναδικό κέντρο ενδιαφέροντος της οικογένειας, καθώς λαμβάνει την αμέριστη προσοχή, αγάπη και χρόνο των γονιών του. Ο ερχομός ενός δεύτερου παιδιού απειλεί να εξουδετερώσει την αποκλειστικότητα αυτής της σχέσης, καθώς ένα νέο πρόσωπο εισέρχεται σε μια δική του στενή δυαδική σχέση και διεκδικεί μια θέση στην οικογένεια. Κατά συνέπεια, το πρωτότοκο παιδί νιώθει ότι «εκθρονίζεται», χάνει το μονοπώλιο και απειλούνται προνόμια π.χ. η αποκλειστική φροντίδα της μητέρας . Η άφιξη ενός αδελφού/ής μεταφράζεται σαν «λιγότερο μερίδιο για μένα», «λιγότερες αγκαλιές», «λιγότερη προσοχή», «λιγότερη αγάπη». Ζηλεύει όλα εκείνα που παίρνει το καινούργιο παιδί από την μητέρα και όλα εκείνα που το καινούργιο παιδί δίνει στην μητέρα.
Και το δεύτερο όμως παιδί ζηλεύει τα προνόμια που απολαμβάνει ο μεγαλύτερος, λόγω της ηλικίας του, και το ότι εκείνος(ο μεγαλύτερος) μπορεί να κάνει ό,τι θέλει- έχει περισσότερη ανεξαρτησία. Η παρουσία του μεγαλύτερου παιδιού αποτελεί για το δεύτερο παιδί σημείο αναφοράς, σύμμαχο, πρότυπο αλλά και ανταγωνιστή, καθώς νιώθει πως ζει στην σκιά του. Για αυτό συχνά συμπεριφέρεται σαν να βρίσκεται σε μια κούρσα δρόμου, σε εγρήγορση. Διαρκώς «εκπαιδεύεται» για να ξεπερνά ένα εμπόδιο, το μεγαλύτεροο αδελφό/ή. Προσπαθεί να κερδίσει τον έπαινο από τους γονείς.
Αν γεννηθεί και τρίτο παιδί, ο δευτερότοκος μεταμορφώνεται σε «μεσαίο» και αναρωτιέται γιατί να έχει ένα πιο μεγάλο αδελφό που του λέει τι να κάνει και ένα πιο μικρό που είναι πιο χαϊδεμένος. Όταν γεννιέται το τρίτο παιδί, οι γονείς και το μεγαλύτερο παιδί στρέφουν την προσοχή τους επάνω του, και έτσι το μεσαίο παιδί μένει «μετέωρο». Μπορεί να νιώθει ότι δεν αποτελεί κάτι το «ιδιαίτερο» μέσα στην οικογένεια. Πολλά μεσαία παιδιά περιγράφουν μια αίσθηση σαν να ήταν αόρατα μέσα στην οικογένεια.
Το μικρότερο παιδί μεγαλώνει σε μια αντιφατική κατάσταση: τη μια στιγμή δέχεται αγκαλιές και χάδια από όλους και την άλλη έλλειψη εμπιστοσύνης και πειράγματα. Στα μάτια του τα μεγαλύτερα αδέλφια του φαντάζουν πάντα πιο δυνατά, πιο έξυπνα, πιο ικανά.
Από τα συναισθήματα ζήλιας δεν γλυτώνει κανένα παιδί της οικογένειας (αποτελεί φυσιολογικό συναίσθημα αντίδρασης και δεν σημαίνει ότι το παιδί δεν αγαπάει τον αδελφό/ή του), όποια και αν είναι η θέση του. Κάθε ένας από εμάς, σαν παιδί με αδέλφια, έχει αισθανθεί την ανάγκη να είναι μοναδικός ανάμεσα στους άλλους, μοναδικός στα μάτια των γονιών….δηλαδή ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΣ! Η ζήλια είναι μια άριστη εμπειρία να ξεπεράσει το παιδί τον εαυτό του, να μεγαλώσει και να δομηθεί. Αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της εικόνας του εαυτού μας αλλά και της αποδοχής του εαυτού μας. Ο «άλλος» επιτρέπει στο κάθε παιδί να αυτοπροσδιοριστεί καλύτερα, μέσω του εντοπισμού της διαφοράς και της ομοιότητας.
Εκδηλώνεται με επιθετική συμπεριφορά και συνεχή ανταγωνισμό (ή και το αντίθετο: αδιαφορία ή υπερβολική διαχυτικότητα), αντικοινωνική συμπεριφορά, αλλαγές στον ύπνο ή στο φαγητό, το παιδί εκδηλώνει συμπεριφορά μικρότερης ηλικίας κ.ά.
Βέβαια τα αδέλφια δεν ανταγωνίζονται και δεν τσακώνονται μόνο επειδή ζηλεύουν. Κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή οντότητα με ξεχωριστά στοιχεία προσωπικότητας και ιδιοσυγκρασία. Έχει τις δικές του ανάγκες, τις δικές του επιθυμίες και τα δικά του ενδιαφέροντα. Όταν τα ενδιαφέροντα και οι χαρακτήρες διαφωνούν, ο τσακωμός ακολουθεί. Άλλες φορές, αυτό που φαντάζει στα μάτια των γονιών ως αντιζηλία, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μια απλή πλήξη. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να αρχίσει τον καυγά για να σπάσει την μονοτονία ή για να τραβήξει την προσοχή της οικογένειας από τον ίδιο στον αδελφό/ή του. Οι γονείς τείνουν να παίρνουν πολύ σοβαρά τον καυγά με αποτέλεσμα να αναστατώνονται, αλλά για τα παιδιά είναι συχνά ακριβώς μια άλλη συναρπαστική δραστηριότητα. Ένας ακόμη λόγος σύγκρουσης είναι η «μοιρασιά» παιχνιδιών, άλλων αγαπημένων αντικειμένων, ρούχων κ.α. όπως επίσης και η έλλειψη ιδιωτικότητας και προσωπικού χώρου (ειδικά στις πολυμελείς οικογένειες).
ΣΤΑΣΗ ΓΟΝΕΩΝ
Α. στην διαχείριση καυγάδων ανάμεσα στα αδέλφια
- Πολλοί γονείς αισθάνονται ότι αν δεν παρέμβουν, ίσως να ζημιωθεί ή να αδικηθεί το μικρότερο και/ ή πιο αδύναμο παιδί. Μην επεμβαίνετε στους καβγάδες τους και δώστε «χώρο» στα αδέλφια να βρουν μόνα τους την λύση στην διαφωνία τους. Η παρέμβασή και ενεργή ανάμειξή σας δημιουργεί ένα «τρίγωνο», με αποτέλεσμα η σύγκρουση των παιδιών να συντηρείται. Εάν ο καυγάς ξεφεύγει, μπορείτε να πείτε «σταματήστε και οι δυο σας!». Αυτό δείχνει ότι αναγνωρίζετε ότι και τα δυο παιδιά είναι ατελή και ότι δεν παίρνετε το μέρος του ενός ή του άλλου.
- Επεμβαίνετε μόνο όταν υπάρχει κίνδυνος σωματικού τραυματισμού. Σε αυτή την περίπτωση αποφύγετε εκφράσεις τύπου «ποιος άρχισε;», «ποιος φταίει;». Σταματήστε αμέσως το παιδί που απειλεί και εστιάστε άμεσα σε αυτό. Πείτε του ότι δεν πρέπει ποτέ να βλάψει τον αδελφό του, ανεξάρτητα από το πόσο έντονα αισθάνεται. Δώστε χρόνο να ηρεμήσουν (σε διαφορετικά σημεία του σπιτιού) και στην συνέχεια υιοθετείστε τον διάλογο, ακούστε και αναγνωρίστε τα συναισθήματα του κάθε παιδιού. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να μην ακυρώνουμε ή να μειώνουμε τα συναισθήματα των παιδιών ή την έκφραση αρνητικών σκέψεων για το αδελφάκι τους. Το παιδικό μυαλό δεν έχει την ικανότητα να επεξεργαστεί σύνθετα συναισθήματα και καταστάσεις. Αναγνωρίζοντας το συναίσθημα βοηθάτε στην επεξεργασία ή και την εκτόνωσή του. Με αυτό τον τρόπο διδάσκεται τη συναισθηματική νοημοσύνη που βοηθά το παιδί να ξέρει τι του γίνεται και το εκφράζει σωστά. Εξάλλου, πίσω από κάθε συμπεριφορά (=είδος επικοινωνίας) υπάρχει ένα συναίσθημα π.χ. μια επιθετική συμπεριφορά μπορεί να επικοινωνεί φόβο, παράπονο, απογοήτευση κ.α. Διερευνήστε τι προσπαθεί να σας πει το παιδί σας, συζητήστε μαζί του και βοηθήστε το να «μιλήσει» για αυτό που βιώνει είτε με λόγια είτε με μια δημιουργική δραστηριότητα (π.χ. ζωγραφική, παιχνίδι με κούκλες, επιλογή παραμυθιού κ.α.)
- Εστιάστε στην συμπεριφορά του παιδιού στο «εδώ και τώρα» και αποφύγετε τους χαρακτηρισμούς («ο τεμπέλης», «το καλό παιδί», «ο αντιδραστικός», «ο έξυπνος» κ.α). Τα παιδιά έχουν την τάση να επαληθεύουν αυτό που πιστεύουν οι «σημαντικοί άλλοι» για εκείνα (αυτοεκπληρούμενη προφητεία). Ακόμη και οι θετικές ετικέτες εγκλωβίζουν ένα παιδί σε ένα στενό ρεπερτόριο συμπεριφορών και προκαλούν την ζήλια των αδελφών του. Ωστόσο, είναι σημαντικό να οριοθετήσετε μια μη επιτρεπτή συμπεριφορά π.χ. το μεγαλύτερο παιδί χτυπάει τον μικρότερο αδελφό του, θέτοντας σαφείς κανόνες, εξηγώντας τον λόγο ύπαρξης αυτών των κανόνων και θέτοντας λογικές και σταθερές συνέπειες όταν οι κανόνες παραβιάζονται.
- Βοηθήστε τα να βρουν πιο αποτελεσματικούς τρόπους χειρισμού της σύγκρουσης π.χ. μέσω αντιστροφής ρόλων (να μπουν στην θέση του άλλου) ή ενεργειών συμφιλίωσης, με τα παιδιά να παρηγορούν, να προσφέρουν την βοήθειά τους ή να ζητούν συγγνώμη από τα αδέλφια τους.
Β. στην ενίσχυση καλής αδελφικής σχέσης
- Λειτουργείστε εσείς οι ίδιοι ως πρότυπα στοργής. Όπως και σε όλα τα άλλα, οι γονείς αποτελούν σημαντικά πρότυπα για την συμπεριφορά των παιδιών τους. Δείξτε στοργή στη σχέση σας με τον/την σύζυγό σας, τα παιδιά σας και τα δικά σας αδέλφια. Αγκαλιές, φιλιά και λόγια αγάπης είναι άριστες εκδηλώσεις στοργής και φροντίδας, τις οποίες τα παιδιά μπορούν εύκολα να μιμηθούν για να εκφράσουν τα θετικά τους συναισθήματα απέναντι στα αδέλφια τους. Προσοχή στον τρόπο επίλυσης των δικών σας συγκρούσεων με τον σύζυγο ή φιλικά πρόσωπα. Τα παιδιά παραδειγματίζονται από εσάς και στο πώς να επιλύουν τα προβλήματά τους. Αυτό που τους ζητάτε να κάνουν πρέπει να συνάδει με αυτό που ακολουθείτε εσείς, διαφορετικά διχάζετε τα παιδιά σας δίνοντάς τους διπλό μήνυμα.
- Αποφύγετε τις συγκρίσεις για την σχολική επίδοση π.χ. «είδες τι βαθμούς έφερε ο αδελφός σου?», αθλητική επίδοση, κοινωνικότητα, ομορφιά κ.α. Η σύγκριση υποβιβάζει τα παιδιά και βλάπτει τα συναισθήματα τους, ειδικά αν πρόκειται για ένα τομέα στον οποίο εκείνα δυσκολεύονται και δεν τα καταφέρνουν καλά. Η σύγκριση ενισχύει την ζήλια χωρίς να βελτιώνει την συμπεριφορά που επιθυμείτε να αλλάξετε. Είναι προτιμότερο να εστιάζετε στην συμπεριφορά του ίδιου του παιδιού χωρίς αναφορά στο τι κάνουν τα αδέλφια. Μην ξεχνάτε να επαινείται το παιδί σας για αυτό που είναι και όχι πάντα για αυτό που κάνει.
- Αποφύγετε να είστε ευνοϊκότερα διακείμενοι για κάποιο από τα παιδιά σας. Όλοι μας έχουμε τις «προτιμήσεις» μας, συνειδητές αλλά κυρίως ασυνείδητες, και αυτό συμβαίνει γιατί τυχαίνει κάποιο παιδί μας να μας «μοιάζει» περισσότερο, είτε στην εξωτερική εμφάνιση, είτε στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είτε γιατί ανταποκρίνεται περισσότερο σε αυτά που για μας είναι επιθυμητά. Η θετικότερη στάση σας προς αυτό το παιδί, θα γίνει άμεσα αντιληπτή από τα υπόλοιπα παιδιά, καλλιεργώντας τους το αίσθημα απόρριψης, αδικίας, ανταγωνιστικότητας, φθόνου.
- Μην πιέζετε το παιδί σας να μοιραστεί με τον αδελφό του ένα ξεχωριστό για εκείνο αντικείμενο ή αγαπημένο παιχνίδι. Κάθε παιδί δικαιούται να έχει τα δικά του πράγματα και να τα χειρίζεται όπως εκείνο επιθυμεί. Εξάλλου σκεφτείτε ότι ούτε και εσείς μοιράζεστε τα πάντα με τον σύζυγό σας ή με άλλους ενήλικες. Δεν ανήκουν όλα σε όλους. Μπορείτε να το ενθαρρύνετε να μοιραστεί κάτι δικό του, αλλά αφήστε το να αποφασίσει το πώς και πότε.
- Εμφυσήστε –με μέτρο- μία αίσθηση ευθύνης ανάμεσα στα αδέλφια. Στο σπίτι, προσπαθήστε να ευαισθητοποιήσετε τα παιδιά στις ανάγκες των αδελφών τους, και ενθαρρύνετέ τα να προσέχουν και να βοηθούν το ένα το άλλο. Θα δείτε ότι τα μεγαλύτερα παιδιά θα ευαισθητοποιηθούν πολύ γρήγορα στις ανάγκες των μικρότερων και μπορεί να τα παρατηρήσετε να τα φροντίζουν, ακόμα και να τους μιλούν, με τον ίδιο τρόπο που μιλάει η μαμά ή ο μπαμπάς. Αυτή η φροντίδα μπορεί να θέσει τις βάσεις για άρρηκτες σχέσεις ανάμεσα στα αδέλφια.
- Μην επιβάλλετε στο παιδί σας να συμμετέχει στις ίδιες δραστηριότητες που απολαμβάνουν τα αδέλφια του ούτε και να επιμένετε να συμπεριλάβει στις δικές του δραστηριότητες εκείνα. Όλοι μας έχουμε δικαίωμα να είμαστε μόνοι μας κάποιες φορές, ελεύθεροι από την παρουσία συγγενικών μας προσώπων.
- Αφιερώστε χρόνο στα παιδιά σας πηγαίνοντας στις θεατρικές παραστάσεις τους, στις προπονήσεις τους, δείχνοντας έτσι και εμπράκτως ότι υποστηρίζετε τα ταλέντα τους και ότι είστε υπερήφανοι για εκείνα.
- Διαθέστε ξεχωριστό χρόνο σε κάθε παιδί της οικογένειας, ώστε το παιδί να νιώσει την μοναδικότητα της σχέσης σας.
- Το ήρεμο και ζεστό οικογενειακό κλίμα, η προσέγγιση των παιδιών και ο διάλογος βοηθούν πάρα πολύ τα παιδιά.
Επιμέλεια: Σοφία Κακαβούλη