- Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ πίστευε ότι η μοναξιά ήταν μια ευκαιρία για ενδοσκόπηση, φαντασία και περισυλλογή με τον εαυτό σου.
- Έρευνες δείχνουν ότι η μοναξιά αυτού του είδους μας επιτρέπει να είμαστε πιο δημιουργικοί. Αλλά, στην καθημερινότητά μας, αφήνουμε ποτέ τον εαυτό μας να είναι μοναχικός;
- Η μοναξιά είναι διαφορετική από τη μοναχικότητα. Για πολλούς ανθρώπους, η μοναξιά είναι ένα τρομακτική και επικίνδυνη. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τη διαφορά μεταξύ μοναξιάς και μοναχικότητας.
Δεν χρειάζεται να είσαι μόνος για να νιώθεις μόνος. Φανταστείτε ότι δύο άτομα κάθονται στο ίδιο πολυσύχναστο καφέ. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται αρκετά ανήσυχος, ακούγοντας μουσική, βλέποντας κόσμο… Ο άλλος μπορεί να αισθάνεται συντριπτικά μόνος, έχοντας επίγνωση του πόσο του λείπει κάποιος για να μοιραστεί τη στιγμή μαζί του. Αυτό το άτομο παρακολουθεί τον κόσμο όχι ως θέαμα, αλλά με έναν πόνο, μια λαχτάρα.
Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της μοναξιάς και της μοναχικότητας, και τα δύο είναι πολύ περίπλοκα συναισθήματα. Κάθε μέρα, όλοι πρέπει να περνάμε πολύ χρόνο μόνο με τον εαυτό μας, μέσα στο κεφάλι μας. Αυτό είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ζωής. Πότε όμως αυτό γίνεται μοναξιά;
Περνάω χρόνο με τον εαυτό μου
Ο Γερμανός φιλόσοφος Άρθουρ Σοπενχάουερ αποκαλείται μερικές φορές ως απαισιόδοξος φιλόσοφος, επειδή υποστήριξε ότι «η ζωή ταλαντεύεται σαν ένα εκκρεμές ανάμεσα στον πόνο και την πλήξη». Εμπνευσμένος από την ανάγνωση του ινδουιστικού κειμένου που ονομάζεται Ουπανισάντ, πίστευε ότι η πηγή όλης της δυστυχίας της ζωής προέρχεται από την αδιάκοπη και αμείλικτη επιθυμία μας. Το να είσαι μόνος, λοιπόν, σημαίνει να επιθυμείς μια απούσα ανάγκη. Είναι να νιώθεις ένα κενό που παραμένει ανικανοποίητο — να νιώθεις απομόνωση, ανάγκη ή εγκατάλειψη, αλλά χωρίς κανέναν να βοηθήσει.
Το να είσαι μοναχικός σημαίνει να υποχωρείς στον εαυτό σου και να νιώθεις μεγάλη ευχαρίστηση στη δική σου παρέα. Όταν είμαστε μοναχικοί, φτάνουμε σε μια κοινωνία με τον εαυτό μας, και μπορούμε να σκεφτόμαστε ελεύθερα, και να είμαστε όσο ειλικρινείς θέλουμε. Μόνο όταν είμαστε αποκομμένοι από όλους τους άλλους περισπασμούς και άλλους ανθρώπους, έχουμε τον χώρο να διαλογιστούμε τη ζωή και να ανακαλύψουμε σπουδαία πράγματα.
Ο Σοπενχάουερ γνώριζε, ωστόσο, ότι δεν νιώθουν ή μπορούν όλοι να νιώθουν έτσι. Είμαστε όλοι μόνοι μερικές φορές. Στις πιο πολυσύχναστες πόλεις ή στους πιο ήσυχους περιπάτους, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε οδυνηρά μια έλλειψη στη ζωή μας. Η μοναξιά είναι να κοιτάς μια τρύπα. Είναι η αίσθηση της απουσίας.
Σύμφωνα με έρευνα που έγινε από τους Bowker et al., η συνειδητή και σκόπιμη απόσυρση από την κοινωνική αλληλεπίδραση συνδέεται με αυξημένη δημιουργικότητα. Όπως το θέτει ο Bowker, «Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας, η ιδέα είναι ότι αν απομακρύνεσαι πάρα πολύ από τους συνομηλίκους σου, τότε χάνεις…[και] έχει δοθεί τόση έμφαση στις αρνητικές συνέπειες της αποφυγής και αποχώρηση από τους συνομηλίκους».
Υπάρχει, φυσικά, πολλή αλήθεια σε αυτό. Όταν αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας, δίνουμε χώρο να φανταστούμε. Όταν το μυαλό μας δεν βομβαρδίζεται συνεχώς με περιεχόμενο, μπορεί να δημιουργήσει.
Ο Μάικλ Χάρις το λέει καλά στο Solitude: In Pursuit of a Singular Life in a Crowded World, στο οποίο γράφει, «Μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν ακόμη στιγμές μέσα στην ημέρα που η απασχόληση μειώθηκε και ο ρυθμός της ζωής επιβραδύνθηκε. Θα έβρισκες τον εαυτό σου μόνος, χωρισμένο από φίλους και συναδέλφους, και θα γυρνούσες πίσω στους δικούς σου πόρους, στις δικές σου σκέψεις. Τέτοια διαστήματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν συναισθήματα μοναξιάς και πλήξης. Ωστόσο, παρείχαν επίσης ευκαιρίες για να αξιοποιήσουν ιδέες, αντιλήψεις και συναισθήματα απρόσιτα στον κοινωνικό εαυτό».
Όταν η μοναξιά είναι πρόβλημα
Για πολλούς ανθρώπους, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως περιγράφουν ο Σοπενχάουερ, ο Χάρις και ο Μπόουκερ. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους, το να είναι μόνοι είναι τρομακτικό και τρομερό. Ενώ η μοναχικότητα μπορεί μερικές φορές να είναι απαραίτητη για τη δημιουργικότητα, η μοναξιά μπορεί συχνά να είναι το σκοτεινό και γόνιμο έδαφος για την κατάθλιψη. Ο Samuel Johnson, ο λογοτεχνικός γίγαντας και καταθλιπτικός, βρήκε πολλά να φοβάται στην ήσυχη απουσία της μοναξιάς. Η καλύτερη συμβουλή του για όσους είχαν παρόμοια μελαγχολική διάθεση ήταν: «Αν είσαι αδρανής, μην είσαι μοναχικός. αν είσαι μοναχικός, μην είσαι αδρανής». (Απόσπασμα από το υπέροχο βιβλίο The Noonday Demon: An Atlas of Depression του Andrew Solomon.)
Η ισορροπία μεταξύ μοναχικότητα και μοναξιάς είναι μια κόψη μαχαιριού. Δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος να ξεχωρίσεις τα δύο. Η μοναχικότητα είναι συχνά μια επιλεγμένη κατάσταση, ενώ η μοναξιά είναι αναγκαστική. Ο μόνος τρόπος να τις ξεχωρίσεις είναι να εξετάσεις τον εσωτερικό σου εαυτό. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να είναι σε θέση να το κάνουν αυτό με τη δύναμη της δικής τους ενδοσκόπησης, ενώ άλλοι χρειάζονται βοήθεια. Η συζήτηση, με φίλους, οικογένεια ή θεραπευτή, είναι αυτό που στρέφει τα φώτα της δημοσιότητας στον εαυτό. Κάτω από αυτό το φως μπορούμε να δούμε πόσο πραγματικά ανθίζουμε όταν είμαστε μόνοι…
Επιμέλεια: Σοφία Κακαβούλη