Σκεφτείτε αυτό: Σχεδόν τα μισά από όλα τα παιδιά ηλικίας 8 ετών και κάτω έχουν τη δική τους συσκευή tablet και περνούν κατά μέσο όρο περίπου 2,25 ώρες την ημέρα σε ψηφιακές οθόνες, σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει!
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of the American Medical Association Pediatrics διαπίστωσε ότι ο χρόνος της οθόνης μπορεί να σχετίζεται με καθυστερημένη ανάπτυξη στα μικρά παιδιά. Τα ευρήματα βασίστηκαν σε αναφορές γονέων σχετικά με τη χρήση του χρόνου οθόνης σε ηλικίες 2 και 4 ετών και τις αναπτυξιακές δεξιότητες από μια ομάδα σχεδόν 8.000 μικρών παιδιών. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, τα παιδιά που εκτέθηκαν σε περισσότερες από 4 ώρες χρόνου οθόνης την ημέρα παρουσίασαν καθυστερήσεις στην επικοινωνία και την επίλυση προβλημάτων. Επίσης, ο περισσότερος χρόνος οθόνης συσχετίστηκε με αναπτυξιακές καθυστερήσεις στη λεπτή κινητικότητα και στις προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες.
Μια μελέτη-ορόσημο των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (NIH) που ξεκίνησε το 2018, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι τα παιδιά της πρώιμης παιδικής ηλικίας που αφιέρωναν περισσότερες από δύο ώρες την ημέρα στην οθόνη σημείωναν χαμηλότερη βαθμολογία σε τεστ γλώσσας και σκέψης, ενώ ορισμένα παιδιά με περισσότερες από επτά ώρες την ημέρα χρόνο στην οθόνη παρουσίαζαν λέπτυνση του φλοιού του εγκεφάλου, της περιοχής του εγκεφάλου που σχετίζεται με την κριτική σκέψη και τον συλλογισμό.
Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά έχουν εύκολη πρόσβαση στις οθόνες σήμερα περισσότερο από ποτέ. Πώς όμως οι οθόνες επηρεάζουν την ανάπτυξη της πρώιμης παιδικής ηλικίας;
Για τα μικρά παιδιά, ιδίως για τα παιδιά κάτω των 3 ετών, η ανάπτυξη συντελείται με ταχείς ρυθμούς. Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν εξερευνώντας το περιβάλλον τους και παρακολουθώντας τους ενήλικες στη ζωή τους και στη συνέχεια μιμούμενα αυτούς. Ο υπερβολικός χρόνος στην οθόνη μπορεί να εμποδίσει την ικανότητα του παιδιού να παρατηρεί και να βιώνει τις τυπικές καθημερινές δραστηριότητες με τις οποίες πρέπει να ασχοληθεί για να μάθει τον κόσμο, οδηγώντας σε ένα είδος “όρασης τούνελ”, το οποίο μπορεί να είναι επιζήμιο για τη συνολική ανάπτυξη.
Πώς επηρεάζει ο χρόνος της οθόνης την ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει;
Για ένα μικρό παιδί τα πάντα είναι καινούργια. Τα παιδιά πρέπει να εξερευνούν το περιβάλλον τους χρησιμοποιώντας όλες τις αισθήσεις τους για να μάθουν για τον κόσμο, επομένως είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να αλληλεπιδρούν με τρισδιάστατους χώρους και δραστηριότητες. Αυτό παρέχει πολύ περισσότερες πληροφορίες από το να παρακολουθούν μια δισδιάστατη εικόνα σε μια οθόνη.
Ένα παιδί δεν θα μάθει να στοιβάζει τουβλάκια παρακολουθώντας το στην οθόνη. Θα μάθει αγγίζοντας τα τουβλάκια, νιώθοντας την υφή και το βάρος των διαφορετικών υλικών και χρησιμοποιώντας τη δοκιμή και το λάθος για να καταφέρει να ισορροπήσει το ένα πάνω στο άλλο. Αυτό είναι πρώιμη επίλυση προβλημάτων. Έτσι, εκτός από τον περιορισμό του χρόνου στην οθόνη, είναι σημαντικό να ενθαρρύνετε το παιδί να εμπλέκεται στη βιωματική μάθηση μέσω του παιχνιδιού με τα παιχνίδια, επειδή αυτό προάγει την πρώιμη επίλυση προβλημάτων και τη δημιουργικότητα.
Η γλωσσική ανάπτυξη επεκτείνεται ραγδαία μεταξύ 1½ και 3 ετών και μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα τη γλώσσα όταν εμπλέκονται και αλληλεπιδρούν με ενήλικες που μιλούν και παίζουν μαζί τους. Υπάρχουν, επίσης κάποιες ενδείξεις ότι τα παιδιά που παρακολουθούν πολλή τηλεόραση κατά τα πρώτα σχολικά χρόνια του δημοτικού έχουν λιγότερες επιδόσεις στα τεστ ανάγνωσης και μπορεί να παρουσιάζουν ελλείμματα στην προσοχή.
Ποια ηλικία είναι κατάλληλη για την εισαγωγή των οθονών;
Σύμφωνα με τα παρακάτω η χρήση χρόνου οθόνης ανά ηλικία έχει ως εξής:
Μέχρι 18 μηνών
Αποφύγετε τη χρήση μέσων οθόνης εκτός από τη βιντεο-συνομιλία.18 – 24 μήνες
Οι γονείς των παιδιών ηλικίας 18 έως 24 μηνών που θέλουν να εισαγάγουν τα ψηφιακά μέσα θα πρέπει να επιλέγουν προγράμματα υψηλής ποιότητας και να τα παρακολουθούν μαζί με τα παιδιά τους για να τα βοηθήσουν να κατανοήσουν τι βλέπουν.2 – 5 ετών
Περιορίστε τη χρήση της οθόνης σε 1 ώρα την ημέρα με προγράμματα υψηλής ποιότητας. Οι γονείς θα πρέπει να βλέπουν μαζί με τα παιδιά τα μέσα ενημέρωσης για να τα βοηθήσουν να κατανοήσουν τι βλέπουν και να το εφαρμόσουν στον κόσμο γύρω τους.6 – 12 ετών
Βάλτε σταθερά όρια στο χρόνο χρήσης των μέσων ενημέρωσης και στους τύπους των μέσων ενημέρωσης και βεβαιωθείτε ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν αντικαθιστούν τον επαρκή ύπνο, τη σωματική δραστηριότητα και άλλες συμπεριφορές που είναι απαραίτητες για την υγεία.12 ετών και άνω
Καθορίστε από κοινού ώρες χωρίς μέσα ενημέρωσης, όπως το δείπνο ή η οδήγηση, καθώς και χώρους χωρίς μέσα ενημέρωσης στο σπίτι, όπως τα υπνοδωμάτια.
Πώς μπορούν οι οθόνες να επηρεάσουν τον ύπνο ενός παιδιού;
Ως άνθρωποι, οι κιρκάδιοι ρυθμοί μας και η παραγωγή μελατονίνης – της ορμόνης του ύπνου – ξεκινούν όταν δύει ο ήλιος. Αλλά το μπλε φως από τις οθόνες αναστέλλει τη μελατονίνη, γεγονός που μπορεί να καθυστερήσει τον ύπνο. Και η παρακολούθηση τηλεόρασης ή τα παιχνίδια διατηρούν επίσης τον εγκέφαλο και το σώμα μας σε μεγαλύτερη εγρήγορση και ενεργοποίηση και λιγότερο έτοιμα για ύπνο.
Σύμφωνα με μια μελέτη, τα βρέφη ηλικίας 6 έως 12 μηνών που εκτέθηκαν σε οθόνες το βράδυ παρουσίασαν σημαντικά μικρότερο νυχτερινό ύπνο από εκείνα που δεν είχαν έκθεση σε οθόνη το βράδυ.
Για τους προεφήβους και τους εφήβους, η υπερβολική χρήση οθονών αργά το βράδυ θα επηρεάσει τον ύπνο τους και συνιστάται η απομάκρυνση των οθονών από την κρεβατοκάμαρα. Ο πολύς χρόνος που αφιερώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και η έλλειψη ύπνου μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά και τις γνωστικές επιδόσεις στο σχολείο και να παρεμποδίσει τη μάθηση. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι ο υπερβολικός χρόνος χρήσης οθόνης και η έλλειψη ύπνου συνδέονται με την παχυσαρκία, η οποία με τη σειρά της μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση και περισσότερο χρόνο χρήσης οθόνης.
Πόσο εθιστικές μπορεί να είναι οι ψηφιακές οθόνες για τα μικρά παιδιά;
Το πρόβλημα με τις κινητές συσκευές είναι ότι σε τραβάνε και όπως όλοι γνωρίζουμε είναι εύκολο να σπαταλάς χρόνο σερφάροντας στο διαδίκτυο. Είναι επίσης τόσο φορητές και πανταχού παρούσες που δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε χωρίς αυτές. Ως ενήλικες, κατανοούμε κάποια από τα μειονεκτήματα και παίρνουμε συνειδητά την απόφαση να αφήσουμε το τηλέφωνο κάτω, αλλά για τα παιδιά 2 ή 3 ετών, που δεν έχουν καμία κατανόηση αυτών των ανησυχιών, αν έχουν εκτεθεί στο τηλέφωνο/tablet από τη βρεφική ηλικία, γίνεται ο κανόνας τους και θέλουν να κάνουν περισσότερα από αυτά.
Θα πρέπει επίσης να είμαστε προσεκτικοί στο να βασιζόμαστε στη χρήση των οθονών για να αποσπάσουμε την προσοχή του παιδιού από ένα πρόβλημα αντί να το αφήσουμε να το καταλάβει και να μάθει να το επιλύει μόνο του. Η χρήση ενός αγαπημένου τραγουδιού για την απόσπαση της προσοχής ενός μικρού παιδιού που μόλις έπεσε και γρατζούνισε το γόνατό του μπορεί να είναι εντάξει, αλλά το να παρηγορήσει ο γονέας το παιδί και να το αγκαλιάσει και να του μιλήσει είναι καλύτερο. Η χρήση του χρόνου της οθόνης για να αποσπάσετε την προσοχή των μικρών παιδιών που δυσκολεύονται να μοιραστούν ένα παιχνίδι δεν θα τα βοηθήσει να μάθουν πώς να μοιράζονται και να εναλλάσσονται στο μέλλον, αν και μπορεί να είναι μια γρήγορη λύση βραχυπρόθεσμα.
Είναι κάποιες οθόνες χειρότερες από άλλες;
Η τηλεόραση δεν είναι τόσο κακή όσο θεωρούνταν κάποτε, καθώς μπορεί να ελεγχθεί πιο εύκολα και παραμένει σε ένα μέρος. Τα tablet και τα smartphones είναι πολύ πιο προσιτά επειδή είναι φορητά. Μπορείτε να τα πάρετε οπουδήποτε και να τα χρησιμοποιήσετε ανά πάσα στιγμή.
Οι συμβουλές μας για τους γονείς είναι οι εξής:
1. Αν τα παιδιά πρόκειται να έχουν χρόνο στην οθόνη, το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να παρακολουθείτε την εκπομπή ή το παιχνίδι μαζί τους για να τα βοηθήσετε να καταλάβουν τι βλέπουν. Σχολιάστε πράγματα που παρατηρείτε, κάντε ερωτήσεις για το τι συμβαίνει, αν κάποιος σε μια εκπομπή τραγουδάει ένα τραγούδι, τραγουδήστε μαζί με το παιδί σας. Ασχοληθείτε μαζί τους και επαναλάβετε έννοιες μετά το τέλος της εκπομπής, ώστε να είναι πιο πιθανό να συγκρατήσουν αυτές τις πληροφορίες.
2. Επιλέξτε τα μέσα ενημέρωσης με σύνεση. Ανατρέξτε σε οργανισμούς για κριτικές σχετικά με τις κατάλληλες για την ηλικία εφαρμογές, παιχνίδια και προγράμματα, ώστε να σας καθοδηγήσουν στις καλύτερες επιλογές για τα παιδιά σας.
3. Κρατήστε την ώρα του ύπνου, του γεύματος και της οικογένειας χωρίς οθόνη. Μην χρησιμοποιείτε οθόνες στο αυτοκίνητο, εκτός από μακρινά ταξίδια, και σκεφτείτε να ορίσετε μια απαγόρευση της κυκλοφορίας ή μια συμφωνημένη ώρα κατά την οποία η οικογένειά σας κλείνει όλες τις οθόνες. Η εξισορρόπηση του διαδικτυακού και του μη διαδικτυακού χρόνου είναι εξαιρετικά σημαντική.
4. Περιορίστε τη δική σας χρήση του τηλεφώνου. Τα παιδιά θα κάνουν ό,τι βλέπουν να κάνουν οι γονείς τους. Σε νεαρή ηλικία, οι γονείς τους είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο στη ζωή τους, οπότε θα παραδειγματιστούν από όποια συμπεριφορά βλέπουν. Αν βλέπουν ότι είστε πίσω από μια οθόνη όλη μέρα κάθε μέρα, τότε θα δουν ότι αυτό είναι αποδεκτό και θα θέλουν να κάνουν το ίδιο.
5. Δώστε έμφαση στις τρεις μεγάλες αρχές: ύπνος, υγιεινή διατροφή και άσκηση. Και τα τρία είναι απαραίτητα για τη βέλτιστη ανάπτυξη και εξέλιξη του εγκεφάλου και την υγεία και ευεξία τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων. Και ο υπερβολικός χρόνος στην οθόνη μπορεί να επηρεάσει και τα τρία.
Της Σοφία Κακαβούλη